Madteos Zarifyan (*) (1894-1924), Dacad ve Hripsime Zarifyan ailesinin 4. çocuğu olarak İstanbul, Gedikpaşa semtinde 4 Ocak 1894 tarihinde dünyaya geldi. Çocukluğu ve gençliği ise hem denizin hem de kıyıların muhteşem manzaralarıyla, Üsküdar semtinde geçti.

Madteos Zarifyan – Մատթէոս Զարիֆեան

Eğitim Yılları

İlköğretimini semtin Ermeni okulu Mesropyan Okulu’nda aldı. Daha sonra sırasıyla Üsküdar Berberyan Okulu’nda, Bahçecik Amerikan Koleji, Robert Koleji ve tekrar 1913’te mezun olduğu Berberyan Okulu’nda okudu. Okuldan okula bu yer değişiklikleri Madteos Zarifyan’ın, okulda birileri tarafından daima istenilmeyen öğrenci ilan edilmesinin sonucuydu. Sınıf arkadaşları ve yakınları haksızlıklara ve yanlı yaklaşımlara daima isyan ettiğini ve okuldaki öğretmen ve okul yöneticilerine karşı tekziplerini asla esirgemediğini, şahitlik ederler.

Berberyan Okulu’nda Diran Çırakyan’ın etkisinde kalmış ve içinde Sembolizm eğilimi baş göstermiştir. “İngiliz ve Fransız Edebiyatının” modern eserlerinde yaptığı hummalı okumalar ile edebi gelişimini gerçekleştirmiştir.

Öğretmenlik Yılları

Berberyan Okulundan mezun olduktan sonra (Reteos Berberyan’ın oğlu Şahan Berberyan’ın okulu idare ettiği dönemde) öğretmenlik yapmak için Adana’ya gitmiştir. Bu dönemde veremin ilk belirtilerini göğsünde hissetmeye üç adım atlama yaparken hisseder ki 1924’te bu hastalıkla hayatını kaybedecektir. Bir dönem öğretmenlik görevine ara verecek ve iyileşmek gayesiyle, tedavi olmak için Lübnan’a gider. Fakat 1. Dünya Savaşı başlamıştır ve mecburen Yedek Subay olarak Türk ordusuna katılmıştır.

“Տրտմութեան եւ Խաղաղութեան Երգեր” (Kederin ve Sükunetin Şarkıları)

1919’da öğretmenlik görevine Berberyan okulunda geri başlamıştır. Ancak verem hastalığı spordan dolay kazandığı sağlıklı vücudunu eritmeye başlamıştır.

Şair olmadan önce, spor hayatımızda ün yapmış bir isim olarak yazdırmıştı.

1919’a kadar bir şair olabileceğini kimse hayal etmemişti. Cagadamard gazetesinde ilk yayınlanan şiirleriyle birlikte 1900-1920 tarihlerinin yetenekli genç şairlerinin devamı olarak yerini buldu. Şairlik hayatının kısa dönemiyle (1919-1924), Zarifyan şiir dünyasında genç yaşta ölen şairler arasında sayılmaktadır.

Madteos Zarifyan’ın Eserleri

1921 yılında “Տրտմութեան եւ Խաղաղութեան Երգեր” (Kederin ve Sükunetin Şarkıları), 1922 yılında ise  “Կեանքի ու Մահուան Երգեր” (Hayat ve Ölüm Şarkıları) eserleri yayınlandı. Kendisi genellikle alın yazısı ile Bedros Turyan, Misak Medzaretns ve özellikle Vahan Deryan isimleriyle birlikte anılır. Fakat onların birbirlerinden farkları bulunmaktadır. Zarifyan, Turyan gibi ölüm fikrine karşı savaş vermemiştir. Medzarents gibi renklerin ve hayallerin aşırılığına da kaçmamıştır. Tam tersi öleceğini bilmektedir, fakat ölüm onu dize getirememiştir. Umudunu asla kaybetmemiştir. Sessiz ve hüzünlü bir şekilde yaşadığı aşklara sığınır ve yine henüz yaşamadığı aşkları da sonsuz mutlulukla hayal eder. Kederin mutluluğunu zehirlemesi umurunda değildir.

“Կեանքի ու Մահուան Երգեր” (Hayat ve Ölüm Şarkıları)

Madteos Zarifyan’ın şiirlerinin ana çizgisi AŞK’tır. Fakat ölüm karşısında onun gururlu duruşu ve o gururdan ortaya çıkan sayfalar, edebiyat tarihimizin en ölümsüz şiirleri olarak kalırlar.

Dili şekil tanımaz, kendi ruhsal sarsıntısını, basit, tekrar etmeyecek şekilde sanatsal olmayacak bir türde yansıtmıştır. (**)

Madteos Zarifyan’ın “Şiirler Seçkisi”

Madteos Zarifyan’ın Yenilenen Anıt Mezarı

6 Ekim 2018 tarihinde Bağlarbaşı Ermeni Mezarlığında (Surp Haç Ermeni Mezarlığı), eğitim yuvalarımızdan değerli müdüreler ve öğrenciler başta olmak üzere, edebiyat severler, mezarın yenilenmesinde emekleri bulunan HAYCAR üyeleri ve finansal olarak mezarın yenilenmesinde katkıda bulunan Fransa’da yaşayan İstanbul Ermenisi olan Kırmızıyan kardeşler de yerlerini almışlardı. 2016 yılında Balyan Ailesinin mezarlığını yenileten Kırmızıyan kardeşler, bir sonraki sene 2017’de yine aynı mezarlıkta bulunan büyük şair Bedros Turyan’ın mezarlığının yenilenmesini sağlamışlardı. Bu sene ise Madteos Zarifyan’ın mezarlığının yenilenmesi için destek verdiler.

Madteos Zarifyan (1894-1924)

Dini ayin ve dualar eşliğinde başlayan tören, daha sonra Ermenice’ye gönül vermiş değerli eğitmenimiz Sevan Değirmenciyan’ın, Madteos Zarifyan’ın hem hayat hikayesinden hem de çok özel anektodlar ile bu değerli şairin büyük aşkına da değindi. Büstünün yer aldığı kaide üzerinde bulunan “Mavi Alev” şiirinin  ölmeden önce aşık olduğu, ancak aileler arasındaki gelir düzeyi uçurumu nedeniyle ayrılmak zorunda olduğu sevgilisinin gözleri olduğuna vurgu yapıldı. Yine şairin mezarının başına sembolik olarak bir leylak ağacı dikilmişti. Madteos Zarifyan çok sevdiği leylağa da şiirlerinde bolca değinmişti. Sevan Değirmenciyan’ın değindiği bir diğer ilginç nokta ise Zarifyan’ın mezarını, ölümünün 50. yılı olan 1974’de yenileten kişi ise “Mavi Alev” şiirindeki eski sevgilisinden başkası değildi…

Daha sonra sırasıyla Kalfayan ve Hrant Dink Okulu öğrencileri şiirlerini okudular..

Kırmızıyan kardeşlerin konuşmalarından sonra , sırasıyla Balyan aile kabristanı ve Bedros Turyan’ın mezarları ziyaretçiler tarafından ziyaret edilip, Hokehankist duaları eşliğinde bu değerli insanlar anıldı.

Madteos Zarifyan’ın baş ucuna dikilen Leylak…

(*) Yazı, Ermenice olarak Makruhi B.Hagopyan tarafından TEAO Vakfı tarafından yayınlanan Madteos Zarifyan’ın “Şiirler Seçkisi” kitabında giriş yazısı olarak yer almıştır. Türkçe tercümesi Ardziv Makriküği tarafından yapılmış olup, yazının farklı bir mecrada yayınlanması durumunda yazan ve tercüme site kaynaklarıyla beraber yayınlanması rica edilir.

(**) Makruhi B.Hagopyan’ın yazısının sonu…

Reteos Berberyan : http://ermenikulturu.com/reteos-berberyanin-olumu/