Büyük usta Zahrad , Nüfus memurlarının doldurduğu isimle Zareh Yaldızcıyan, – ismi nüfus cüzdanında yanlış yazılmadıysa – 10 Mayıs 1924 tarihinde İstanbul Nişantaşı’nda doğdu. Hukukçu , baş tercüman, dış işleri danışmanı olan babası Movses Yaldızcıyan , Zahrad 3 yaşındayken veremden öldü . Pangaltı Mıkhitaryan Ermeni Lisesi’nden mezun oldu. Üç yıl devam ettiği İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki öğrenimini yarıda bıraktı. Ticaretle uğraşmaya başladı. İlk şiiri 1943’te Jamanak gazetesinde yayımlandı. İlk kitabı Medz Kağak (Büyük Şehir) 1960’da yayımlandı.
Her şey büyük , büyük şehirde
Caddelere ve binalara benzer
Asla rahat olmayacaklar büyük şehrin içinde*
Zahrad’ın Şiir Kitapları :
- Medz Kağak (Büyük Şehir,1960)
- Kunavor Sahmanner (Renkli Sınırlar, 1968)
- Pari Yergink (İyi Gökyüzü, 1971)
- Gananç Hoğ (Yeşil Toprak, 1976)
- Meg Karov Yergu Karun (Bir Taşla İki Bahar, 1989)
- Mağ mı Çur (Bir Elek Su, 1995)
- Dzayrı Dzayrin (Ucu Ucuna, 2001)
- Çurı Baden Ver (Su Duvardan Yukarı, 2004)
Karikatürist Ohan (Ohannes Şaşkal) şiirlerinin bir kısmını Türkçe’ye çevrildi .
- Yağ Damlası (İyi Şeyler Yayıncılık, 1993, 2000)
- Yapracığı Gören Balık (Belge Yayınları, 2002)
- Işığını Söndürme Sakın (Adam Yayıncılık, 2004)
Islak
Ne varsa güzeldir
Yuvarlak olan
Kendiyle başlar çünkü
Kendiyle biter
Oysa öyle minnacık ki yengeç
Bilmez dünyanın yuvarlak olduğunu
Sorarsınız ,
Islak der.*
21 Şubat 2007’de şiirleri öksüz kaldı , Zahrad hayata gözlerini yumdu. Şişli Ermeni Mezarlığı aydınlar bölümüne defnedildi .
Büyük şairimizin Aras yayıncılık tarafından yayımlanan ölümsüz eserleri:
Panasdegdzutyunner I – Panasdegdzutyunner II :
Karton kutuda iki cilttik toplu şiirlerinin bulunduğu şiir kitapları. Karton kutunun ön yüzünde gençlik fotoğrafı , arka yüzünde ise daha yeni – kaşları beyazlamış – bir fotoğrafı bulunuyor.
Kitabın tanıtımından:
1924 İstanbul doğumlu Zahrad (Zareh Yaldızcıyan) Ermenice edebiyatın 20. yüzyılda yetiştirdiği tartışmasız en önemli şairlerden biridir. İlk eserlerini 1940’lı yıllarda vermeye başlayan Zahrad’ın 2000 yılına dek yazdığı tüm şiirleri bir araya toplayan iki ciltlik bu çalışma, küçük insanların hikâyesini anlatmayı seven şairin eserine ve emeğine bir saygı duruşu niteliği de taşıyor. Özel kutusundaki bu iki ciltte okurlar, ek bölümlerle Zahrad’ın sanat kariyerinin dönemeçlerine de tanık oluyor.
Ttumi Ham (Kabak Tadı) :
Şiirlerini öksüz bırakmadan önce yazdığı son şiirler , ölümünden iki sene sonra yayımlanmıştır. Neredeyse bütün şiirlerinin yer aldığı Panasdegdzutyunner kitabından sonra daha şiir yazacak mısınız sorusuna , Espiritüel bir şekilde ” Bundan sonra kabak tadı verir” demiş ancak şiirlerini yazmaya devam etmiştir.
Kitabın tanıtımından:
Bu eser Zahrad’ın son çalışmasıydı. 2006’da kendisine yöneltilen, “Aras Yayıncılık’tan çıkan ve hemen hemen bütün şiirlerinizi derleyen iki ciltlik çalışmadan sonra hâlâ yazmaya devam edecek misiniz?” sorusuna, ‘Bundan sonra kabak tadı verir’ diyerek sözde kesin ve kararlı bir cevap vermiş ama bir yandan da bizim de bildiğimiz üzere, yeni şiirler yazmaya devam etmiştir.
Kitabın yayınlanmasından sonra, Zahrad ile bir dahaki kitap için en az bir yıl beklemeyi kararlaştırmıştık. Ancak bu bir yılı tamamlayamadan, yedi ay sonra aramızdan ayrıldı. Ölümünün ikinci yıldönümünde, arkasında bıraktığı ‘Tıtumi Ham’ (Kabak Tadı) şiirlerini kitap olarak sunuyoruz.
Tıtumi Ham yedi bölüm altında toplanmış 100 şiirden oluşmaktadır. Bunların çoğu 2005-2006’da yazdığı yayımlanmamış şiirleridir.
Kitapta ayrıca Zahrad’ın kısa bir biyografisi, eşi Anayis Yaldızcıyan’ın veda sözleri ve birkaç fotoğraf yer almaktadır.
Andib Tertıs (Yayınlanmamış Sayfalarım) :
Kitabın tanıtımından:
Andib Tertıs (yayınlanmamış sayfalarım) adlı bu Ermenice eser Zahrad’ın basılmamış ve kitaplarının dışında kalan, birçoğu gençlik dönemi şiirlerinden oluşmaktadır. Andib Tertıs ayrıca Zahrad’ın gizli kalan yönlerini, çevirmenliğini ve düzyazı ustalığını da gün yüzüne çıkarmakta. Kitapta 278 şiirinin yanı sıra başka dillerden çevirdiği 11 şiir ve kendi kaleminden 13 düzyazısı yer almakta.
Son olarak , İstanbul Ermeni’lerinde bir Zahrad yetişir mi bilinmez . Ermeni çocukları ve gençleri arasında maalesef neredeyse hiç konuşulmayan Ermenice , örneğin bir alışveriş yaparken , satıcının onların yorumlarını anlamamaları için kısa yorum şeklinde kullanılan bir dil oldu. Tanrı yayalarımıza , dedelerimize uzun ömür versin. Onlar da ancak Ermenice biliyorlarsa bir tek Ermenice’yi yayalarımız ve dedelerimizle konuşuyoruz. Ermenice’nin edebi ve konuşma dilimiz olarak, ebedi şekilde tekrar eski parlak dönemlerine ulaşması dileğiyle.
Hayastan’da tabii ki yeni Zahrad’lar yetişecektir, İstanbul Ermeni’lerinden de yeni Zahradların yetişmesi temennisiyle. O’nun yeri kolay dolmayacak.
Doğum günün kutlu olsun Büyük Üstat …
Luyseru meç barge – ışıklar içinde uyu –
Alıntılar I:Şair:Zahrad, Röportaj:Talin Suciyan,Nokta, 1/13,25-31 Ocak 2007,s.66-69
Alıntılar II: Aras Yayıncılık web sitesi kitap tanıtımları
Zahrad’ın kitaplarını alabileceğiniz web sitesi : http://www.arasyayincilik.com
* Büyük Şehir şiiri , Ardziv Makriküği tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir.
* Islak şiiri , Ohannes Şaşkal tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir.
e-mail : ermenikulturu@gmail.com
