22 Temmuz 2014 tarihli yazımda, sizlere Garbis Cancikyan ve Haygazun Kalustyan‘ın kaleme aldığı şiirleri içeren Balkıs kitabını tanıtmıştım. http://ermenikulturu.com/balkis-kayip-sairler/ Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’ndan çıkan kitabı o tarihte ;

Not : Kitabın baskısı , İş Bankası kitap evlerinde tükenmiş olduğu için henüz kitabı inceleme şansına sahip olamadık. Daha detaylı bir incelemeyi kitabın bir kopyasını elde ettikten sonra paylaşacağız.

Notuyla paylaşmıştım.

Balkıs

Onun üstüne kitabı alabilmek için  Bakırköy’de yer alan İş Bankası Kültür Yayınları’na yaptığım ziyaret sayısını inanın ben unuttum. İlk başlarda bayan bir arkadaş görevliydi. Kitabın baskısının tükendiği bilgisini üzülerek iletmişti. Ara ara kitabı sormaya devam ettim. Her seferinde henüz baskısı yapılmadı cevabını alıyordum. Daha sonra bir bey bu kitapçıda çalışmaya başladı. Artık kitap evinden içeri girdiğimde beni tanıyor ve maalesef henüz gelmediği iletiyordu. Bir gün Kadıköydeki İş bankası kitap evlerine baskıların ulaştığını ancak bütün sahafların bu kitapları aldığını, Kadıköy sahaflarında bu kitabı bulabileceğimi iletmişti. Derken kitap fuarı zamanı geldi. Tüyap kitap fuarında İş Bankası çok büyük bir stand açmıştı. Orada da baskısının tükendiğini ilettiler. Derken geçen hafta D&R’a gittim. Aklıma birden Balkıs şiir kitabı geldi. Kitabın baskısının olmadığına emin bir şekilde, görevli arkadaşa şiir kitabının olup olmadığını sordum. Arkadaş kontrol etti ve rafta üç adet olduğunu söyledi. Kitabı büyük bir heyecanla aldım.

Garbis Cancikyan ve Haygazun Kalustyan’ın imzaları

Kitapseverler 1. baskının önemini bilirler. İlk baskı hem koleksiyon niteliği taşır hem de daha prestijlidir. Sahaflar bile kitap mezatlarında ilk baskı kitapları daha pahalı fiyatlara satar. İlk baskıda 1100 adet kitap numaralandırılmış durumda.

Ardziv Makriküği

Garbis Cancikyan: (1920-1946)

1920 yılında İstanbul Samatya’da doğdu. İlk öğrenimini Samatya’daki Sahakyan-Nunyan Okulu’nda tamamlandı. Daha sonra Getronagan Okulu’na devam etti. Bir sene okulu terk etmek zorunda kaldı ve çalışma hayatına atıldı. Ancak daha sonra okuma isteği ağır bastı ve tekrar okula döndü. 1937’de önce İtalyan Okul’una daha sonra ise 1939’da Getronagan Okulu’na devam etti. Liseyi bitiremeden Verem Hastalığına yakalandı. Okulu bir kez daha terk etmek zorunda kaldı.

Balkıs – Garbis Cancikyan

Cancikyan ufak yaşlarda şiire merak sardı. Getronagan’da 6. sınıfta Haygazun Kalustyan ile tanıştı. Tanışmalarını Haygazun Kalustyan şöyle anlatır : “(…) İkimiz de defterlerimize şiirler karalıyorduk, ama birbirimize hiçbir şey söylemiyorduk; daha ne kadar zaman şiir yazıp çantalarımızda saklayacaktık. En sonunda bir gün yazdığımız şiirleri başkalarıyla paylaşma arzusunun dürtüsüyle kıvranırken, birbirimizle samimileştik.Bu samimiyet her birimizinbir okuru olmasına sebep oldu. Ben onun okuru oldum, o da benim… ”

Cancikyan ilk şiiri “Ore Or” (Günden güne) 1939 da Badger dergisinde yayınlandı.

Balkıs

1942’de ise Kalustyan ile birlikte Türkçe Balkıs şiir kitabını yayımladılar. 50 Kuruş fiyatla 250 adet basıldı. Orhan Veli‘nin Garip isimli şiir kitabı 1941 de yayımlanmış ve yenilikçi akım büyük patırtılar koparmıştı. Bir sene sonra basılan Balkıs’ın Garip’ten aşağı kalan yanı yoktu. Bu arada Garip’in 2. baskısının kapağı ve Balkıs’ın kapağı ressam Agop Arad‘a aittir.

Balkıs Eski Baskısı

Şiir Kitabının Hasılatıyla Yapılan Mezar Taşı

26 Şubat 1946’da Surp Pırgiç Hastanesinde genç yaşta veremden kaybettiğimiz Cancikyan’ın son isteği, büyük şair Misak Medzarents‘in yanına gömülmekti. Ermenice şiirleri  ölümünden sonra 1948’te Ore Or şiir kitabında yayımlandı. Ne acıdır ki kitabın girişindeki yazıda, kitabın hasılatıyla mezar taşının yapılacağından bahsedilmektedir.

Garbis Cancikyan ve Misak Medzarents’in Mezarları : http://ermenikulturu.com/balikli-ermeni-mezarligi/

SONBAHAR

rüzgar
yalnız yaprak dökmez
ağaçlardan
bazan yapraklar
usanmış olacaklar galiba
dallarda tek başına
yaşamaktan

Haygazun Kalustyan : (1920-1985)

Kalustyan 1920 yılında İstanbul Gedikpaşa’da doğdu. İlk öğrenimini Mesrobyan Okulu’nda. İki Sene Getronagan Lisesi’nde okudu burada Garbis Cancikyan ile tanıştı. Ekonomik sıkıntılar nedeniyle okulu yarıda bırakarak bir fabrikada çalışmaya başladı. Daha sonra açıktan liseyi bitirdi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Pedagoji Bölümünü bitirdi.

Haygazun Kalustyan

1948 ‘de Ermenice ilk şiir kitabı Karyuği Lamparı (Gaz Lambası) , 1962 de ikinci şiir kitabı Kordzis Campun Vıra ( İşyerimin Yolu Üzerinde) yayımlandı. 2004’de Karagözyan Yetimhanesi Vakfı bu iki kitabı birleştirerek tekrar yayımladı.

Emniyet Müdürlüğü ve Ermenistan’a Göç :

“Akşam” başlıklı şiiri “birlik ve beraberliğimizi” bozduğu için sakıncalı bulunur ve Emniyet Müdürlüğüne çağrılır. Şiirde bahsi geçen kişi annesidir.

AKŞAM

Şimdi
Bir kadın
İşsiz kocasını bekliyor
Şimdi
Kağıt parçalarının alevi
Pazar kaldırımları üstünde
Dökülen lahana yapraklarını
Yemeğe çevirecek
Ve masa üstündeki ekmek bıçağı
Tekrar
Ekmek ekmek ekmek bekleyecek…

1965’te Ermenistan’a göç etti ve Bilimler Akademisi’nin Doğubilimleri Kürsüsü’nde çalışmaya başladı. 

Not: Geriye kalan diğer iki kitap mı ne oldu? Dayanamayıp onları da bir gün sonra aldım. Kitapsız kalmayın, onlar bizim hayatımıza tanıklık eden sessiz dostlarımız.

Not 2: Garbis Cancikyan ve Haygazun Kalustyan hayat hikayeleri İş Bankası Yayınlarından yayımlanmış Balkıs kitabından alınmıştır. Şairleri hayatı Payline Tovmasyan tarafından kaleme alınmıştır.