Aras Yayıncılık tarafından yayımlanan Ermenice Süreli Yayınlar 1794-2000 kitabını büyük bir heyecan ile Tüyap kitap fuarında Zakarya Bey’e imzalattım. Zakarya Mildanoğlu çok değerli bir esere imza atmış durumda. 1950 yılında Kayseri, Köprübaşı köyünde doğdu. İlkokulu Karagözyan Yetimhanesi’nde, Ortaokul ve liseyi ise Surp Haç Tıbrevank Ruhban Okulu’nda okudu. Daha sonra İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Mühendislik Fakültesini tamamladı.

Ermenice Süreli Yayınlar 1794-2000

1794’te Hindistan’da yayımlanan ilk Ermenice gazete Aztarar‘dan başlayarak 2000’lere kadar çıkmış olan 3650’den fazla süreli yayını bir araya getiriyor. Zakarya Bey, bu süreli yayınların 2 asıra ve 4 kıtaya yayılmış yolculuğunu araştırmış.

Aztarar -1794

Dün Nostalji Kültür Kitabevi’nin üst katında yer alan Galeri Birzamanlar‘da Ermenice Süreli Yayınlar kitabı hakkında sohbet ve imza günü düzenlendi. Birzamanlar yayıncılığın sahibi Osman Köker‘in konuşması ile söyleşi başladı. Osman Bey, Bardizag’ta, günümüzde İzmit’te yer alan Bahçeçik bucağında yayımlanan 1874 tarihli Pamper Gazetesi’nden bahsetti. İzmit’te bu Ermenice gazete basıldığında, İstanbul’da Sultanın resmi yayını haricinde henüz herhangi bir gazetenin yayımlanmadığını iletti.  Yine süreli yayınların tarihlerinin bu kadar eski ve çok olmasının bu topraklarda yer alan Ermenilerin köklü bir geçmişe sahip olmalarına ve mevcudiyetlerine kanıt olduğunu söyledi. Daha sonra sözü Zakarya Mildanoğlu’na bıraktı. Burada Zakarya Bey’in sunumuna geçmeden önce, Osman Bey’in “Birzamanlar Yayıncılık”tan yayımladığı “Ermenice Matbacılık Tarihi” – Dib u Dar- kitabına da değinmeden geçemeyeceğim. Bu değerli kitabın 1912 baskısı olan Ermenice halini bundan yaklaşık 4-5 sene önce bir sahaftan almıştım.

Zakarya Bey , Dadyan, Tarkmançatz ve Surp Haç Tıbrevank okullarında bu kitap ile ilgili tanıtım toplantıları yapmış. Ermenice’ye çocukları okula başlayınca, onları çalıştırmak için geri dönmüş. Bir gün kütüphanesinde Sarkis Çerkezyan’ın  (http://ermenikulturu.com/balikli-ermeni-mezarligi/ yazımızda Sarkis Ustayı anmıştık.)  verdiği gazeteleri tekrar okumuş. Daha sonra bu yönde araştırmalara başlamış ve eski gazeteleri toplamış. 1 Sayfa gazeteye 50-100$ verdiğim de oldu. 700$ da diyor Zakarya Mildanoğlu.

Ermenice Süreli Yayınlar Söyleşisi

Ermenice Süreli Yayınlar 1794-2000 kitabında teşekkür bölümünün olmadığını çünkü bu teşekkürleri katıldığı tanıtım ve söyleşilerde sözlü olarak yapmak istediğini söyledi. İlk olarak eşi Jale Hanım ve ailesine, ikinci olarak Agos gazetesinde Aztarar köşesini kendisine verdiği için Agos gazetesine ve son olarakta hem Ermenice hem Türkçe çok değerli eserler yayımlayan Aras Yayıncılığa teşekkür etti.

Söyleşi boyunca Zakarya Bey çok önemli bilgiler ve ana başlıklar paylaştı:

Dört Önemli Tarih :

301 – Ermeniler Hristiyanlığı resmi devlet dini olarak kabul etti: Bu dönemde Hristiyanlığı seçtikleri için Roma ve Bizans zulmüne maruz kalmışlardır.
412 – Ermeni harflerinin bulunması: Ermeni prenslikleri toprak kaybetmeye ve kendi aralarında savaşmaya başlamışlardı. Ermeni harfleri bu Prensliklerin bir araya gelmesini sağladı.
1512-İlk Ermenice Kitabın Basılması :1457’de Gutenberg ilk matbaayı buldu. 1512’de ise Hagop Meğabard modern tekniklerle ilk kitabı bastı.
1794-Aztarar ilk Ermenice gazete basıldı: Gazete Hindistan’da basıldı.

Muş’un Ermeni Tarihi için önemi:

300’lü yıllarda Muş’ta  Surp Garabed Manastırı inşaa edildi. 500 odalı manastır sadece din adamlarının görev yapması ve eğitim amaçlı kullanılmadı. Aynı zamanda mucize arayan insanların da gelip konakladığı bir merkezdi. Manastır 1937 tarihine kadar yıkılmadan ayakta kalmıştı. Devlet daha sonra Kürt’leri bu bölgeye zorunlu olarak yerleştirdi. Dağ başı olan bu bölgede ev dahi olmadığını söylediklerinde, Manastırı yıkıp evlerinizi yapın cevabını aldılar. Bugün bu bölgeyi gezdiğinizde evlerin duvarlarında Manastırdan parçalar ve motifler görebilirsiniz. Yine Surp Arakelotz Manastırı da Muş’taydı. Ermeni çevirmenlerin mezarı bu manastırda olması nedeniyle Ermeniler için çok özel bir yeri vardı. Bu manastır da yıkıldı ve Muş merkezde manastırın taşlarıyla devlet daireleri yapıldı.

Muş Surp Garabet Manastırı Geçmişi ve Günümüzde Yerinde Yeller Esiyor

Sanasaryan Koleji :

Mıgırdiç Sanasaryan Van doğumlu, Tiflis’te yaşayan varlıklı bir Ermeni. Van’da bir okul yaptırmak isteyince, yetkililer Van’da Getronagan Okul’unun bulunduğunu Anadolu’da başka bir yerde okul yaptırmasının daha hayırlı olacağını söylediler. Bunun üzerine okul Erzurum’a yapılıyor. Sanasaryan 25 öğrencisini eğitim alması için Almanya’ya gönderiyor. Bu öğrenciler geri dönmeleri şartıyla yurt dışına gönderiyorlar. Günümüz üniversitelerini aratmayan okul, İstanbuldaki Ermeni Patrikanesi’ne bağlı olmayan özel bir kolej. Özel laboratuarıyla ve derslikleriyle çağın ötesinde.  Ancak bu ileri eğitim Saray’ın da dikkatini çekiyor. Top, tüfek imalatı yapılıyor diye okula baskın düzenleniyor. Hiç birşey bulunamıyor ama laboratuvarı ve kütüphanesi alt üst ediliyor. Bunun üstüne Sanasaryan, İstanbul’da Patrikhane ile görüşerek okulu Patrikhane’ye devrediyor. Patrikhane okulu daha sonra Erzurum’dan Sivas’a taşıyor. Ancak Saray, Sanasaryan Okulu’na o kadar takmış durumdaki, 1915 olaylarında Sivas’ta saldırılan ilk yer Sanasaryan oluyor. Öğrenciler okulun içinde katlediliyor.

Erzurum’daki Sanasaryan Okulu binası daha sonra Erzurum Kongresi‘ne ev sahipliği yapıyor.

Sanasaryan Koleji

Sansür Yasası :

Osmanlı sınırlarında yayımlanan süreli yayınlarda, Sultan’ın tahta çıkış ve doğum gününde gazetelerde hangi dilde gazete yayınlanırsa yayınlansın, Sultan’a Osmanlıca methiye dizmek zorundaydılar.

Ve gelelim Ardziv’in Notlarına : Zakarya Bey’in değindiği en enteresan noktalardan birisi, Ermeni okullarında eskiden eğitimin ücretsiz olduğu. Günümüzde Türkiye’de yaşayan Ermeni’lerin en büyük sıkıntılarından birisi okullara ödenen yüksek ücretler. Okul yönetimleri ise masrafların yüksek olduğu için bu paraları almak zorunda olduklarını iletiyorlar. Onlar da bir yerde belki haklılar. Ancak Vakıflarımızın da mal varlığı azımsanmayacak kadar çok. Bu akarlardan gelen paralarla da Ücretsiz Eğitim verilebilir mi? incelenmesi lazım. Ortaköy, Beyoğlu ve daha bir çok vakfımızın çok yüksek gelirleri olduğunu biliyoruz. Vadip bu anlamda kurulumu anlamlı ancak bir vatandaş olarak bütün vakıfların gelir ve gider kalemlerini görebileceğimiz şeffaf bir yapı istiyoruz. Son olarak Ermenice Süreli Yayınlar 1794-2000 kitabı evimizin kitaplığında mutlaka bulunması gereken bir kitap.

Ardziv Makriküği

Ermenice Süreli Yayınlar1 1794-2000 kitabına ulaşmak için : http://www.arasyayincilik.com/tr/kitaplar/ermenice-sureli-yayinlar-1794-2000/155

Zakarya Bey Söyleşi Öncesi Sergiyi İncelerken

Zakarya Bey Kitap İmzalarken

1903 Tarihinde, günümüz Türkiye’si sınırlarında bulunan Ermenilere ait okul sayısı 2000. 4786 Öğretmen ve 203657 Öğrenci bulunuyordu.

Takvim-i Vakayi

Ermenice harflerle basılan Osmanlıca Gazete